Co warto wiedzieć o pracy w porze nocnej

Czym jest praca w porze nocnej?

Praca w porze nocnej to praca w przedziale godzinowym 21:00 – 7:00. Mówimy o pracowniku, który pracuje w porze nocnej w sytuacji, gdy jego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie przynajmniej trzy godziny w tym przedziale czasowym lub gdy przynajmniej ¼ czasu jego pracy w danym okresie rozliczeniowym wypada w porze nocnej.

Czy każdy może pracować w porze nocnej?

Są grupy, które są objęte całkowitym zakazem pracy w porze nocnej. Należą do nich:

• kobiety w ciąży – pracodawca zatrudniający pracownicę w porze nocnej jest obowiązany na okres jej ciąży zmienić rozkład czasu pracy w sposób umożliwiający wykonywanie pracy poza porą nocną, a jeżeli jest to niemożliwe lub niecelowe, przenieść pracownicę do innej pracy, której wykonywanie nie wymaga pracy w porze nocnej; w razie braku takich możliwości pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy (art. 178 § 1 k.p.).
• pracownicy młodociani – czyli osoby, które ukończyły 15 lat, jednak nie ukończyły 18 lat. Przy czym pora nocna dla pracowników młodocianych przypada na godziny: 22:00–6:00. W niektórych przypadkach będzie również możliwe zatrudnienie osoby, która nie ukończyła 15 lat. Będą to osoby, które zatrudnimy w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu. Dla takich osób pora nocna przypada pomiędzy 20:00 a 6:00 (art. 191 i art. 203 § 1.1. k.p.).

Są również grupy, co do których istnieją pewne odstępstwa:

• co do zasady pracownicy niepełnosprawni nie mogą być skierowani do pracy w porze nocnej, jednak mogą podejmować pracę w porze nocnej, jeżeli treść ich pracy to pilnowanie mienia. Mogą również sami wystąpić z chęcią podjęcia takiej pracy. W takim przypadku muszą zawnioskować o pozwolenie u lekarza prowadzącego badania profilaktyczne pracowników lub swojego lekarza prowadzącego. Lekarz musi zaświadczyć, iż pracownik nie ma przeciwwskazań do podjęcia pracy w porze nocnej;
• pracodawca nie może skierować do pracy w porze nocnej pracownika, który opiekuje się dzieckiem do lat 4, chyba że pracownik wyrazi na to zgodę (art. 178 § 2 k.p.).

Po co uruchamiać nocną zmianę?

Praca w porze nocnej odbywa się najczęściej w zakładach produkcyjnych. Jej głównym celem jest utrzymanie ciągłości produkcji i brak konieczności wyłączania i ponownego uruchamiania maszyn. Często taniej jest uruchomić nocną zmianę niż zakupić nowe maszyny, które działałyby wyłącznie w ciągu dnia. Praca w nocy ma jednak zarówno plusy, jak i minusy. Jakie one są?

Plusy pracy w porze nocnej

Największym plusem dla pracownika i jednocześnie najprostszym sposobem motywowania pracownika do pracy w nocy, jest dodatek do wynagrodzenia. Osoby pracujące w porze nocnej mają prawo do otrzymywania dodatku do wynagrodzenia, którego wysokość to 20% stawki godzinowej, wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dodatek przysługuje pracownikowi za każdą godzinę przepracowaną w porze nocnej. Żeby obliczyć wysokość dodatku, należy podzielić minimalne wynagrodzenie za pracę przez liczbę przepracowanych godzin w danym miesiącu. Następnie obliczoną stawkę pomnożyć przez liczbę godzin, którą dany pracownik przepracował w porze nocnej w danym miesiącu.
Pracodawca może oczywiście zwiększyć dodatek lub zaproponować dodatkowe świadczenia dla osób, które pracują w nocy.
Niektórzy pracownicy twierdzą, że wolą pracę w porze nocnej, gdyż jest ona spokojniejsza i łatwiej można się skupić na wykonywanych przez siebie obowiązkach. W firmie jest mniej osób i można się zająć treścią pracy, a nie rozwiązywaniem pojawiających się nowych problemów.
Wśród plusów pracy w porze nocnej pracownicy wymieniają również możliwość załatwienia różnych spraw w ciągu dnia, które w przeciwnym wypadku trudno byłoby załatwić bez brania urlopu. Do takich sytuacji należy załatwienie spraw urzędowych, odebranie dzieci ze szkoły czy przygotowywanie posiłków dla rodziny.
Pracownicy wskazują również, że jadąc do pracy na nocną zmianę, często oszczędzają czas, gdyż unikają korków.
Idealnie, gdy mamy w firmie osoby, które potrafią sobie radzić z przestawianiem się pomiędzy porą dzienną i nocną. 

Minusy pracy w porze nocnej

Organizm ludzki nie jest przystosowany do pracy w nocy, wtedy powinien odpoczywać i się regenerować. U osób pracujących w porze nocnej obserwuje się często chroniczne zmęczenie, podenerwowanie. Osoby pracujące w systemie trzyzmianowym po pracy w porze nocnej śpią mniej niż standardowo. Ich rytm dnia i nocy jest zaburzony. Może się zdarzyć, że taki pracownik zacznie więcej chorować. Zmęczony organizm wysyła sygnały ostrzegawcze w postaci pojawiających się częstych infekcji...